اختلال روان‌پریشی گذرا (Brief Psychotic Disorder)
اختلال روان‌پریشی گذرا (Brief Psychotic Disorder)
🔹 تعریف ساده و عمومی
اختلال روان‌پریشی گذرا نوعی اختلال کوتاه‌مدت است که فرد به‌طور ناگهانی دچار علائم روان‌پریشی مانند توهم، هذیان، گفتار یا رفتار به‌شدت آشفته می‌شود، اما این علائم معمولاً کمتر از یک ماه طول می‌کشند و سپس فرد به سطح عملکرد قبلی خود بازمی‌گردد.
این اختلال اغلب در واکنش به یک استرس شدید یا تجربه آسیب‌زا ایجاد می‌شود، اما می‌تواند بدون عامل مشخص هم رخ دهد.
🔹 ملاک‌های تشخیصی طبق DSM-5
برای تشخیص این اختلال باید:
- وجود حداقل یک علامت روان‌پریشی از میان موارد زیر:
- هذیان‌ها
- توهم‌ها
- گفتار آشفته
- رفتار به‌شدت آشفته یا کاتاتونیک
- مدت بروز علائم حداقل یک روز و حداکثر یک ماه باشد.
- پس از اتمام دوره، فرد به سطح عملکرد قبلی خود بازگردد.
- علائم ناشی از مصرف مواد، بیماری جسمی یا اختلال روانی دیگر نباشد.
🔹 انواع بر اساس علت
- با عامل استرس‌زای مشخص: شروع علائم پس از یک رویداد استرس‌زا مثل از دست دادن عزیز، طلاق یا حادثه بزرگ.
- بدون عامل استرس‌زای مشخص: شروع علائم بدون رویداد محرک واضح.
- پس از زایمان: بروز علائم در چهار هفته اول بعد از تولد نوزاد.
🔹 علائم شایع
- باورهای غلط و ثابت (هذیان)
- دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند (توهم)
- گفتار بی‌ربط یا غیرمنطقی
- رفتارهای عجیب، غیرقابل پیش‌بینی یا حرکات غیرعادی
- گاهی اختلال در قضاوت و آگاهی از وضعیت خود
🔹 علل و عوامل خطر
- ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات روان‌پریشی
- استرس شدید یا تروما: مثل بلایای طبیعی، جنگ یا خشونت
- تغییرات هورمونی: به‌ویژه پس از زایمان
- عوامل زیستی: تغییر در مواد شیمیایی مغز مانند دوپامین
🔹 پیش‌آگهی
پیش‌آگهی معمولاً خوب است و بسیاری از بیماران پس از یک دوره کوتاه درمان کاملاً بهبود می‌یابند. اما در برخی افراد ممکن است خطر عود یا پیشرفت به اختلالات روان‌پریشی مزمن مثل اسکیزوفرنی وجود داشته باشد.
🔹 توصیه‌هایی برای اطرافیان
- فرد را برای پیگیری درمان تشویق کنید.
- در طول دوره حاد، محیطی آرام و ایمن ایجاد کنید.
- از بحث و جدل درباره هذیان‌ها یا توهم‌ها پرهیز کنید و به جای آن روی حمایت و امنیت تمرکز کنید.
🔹 جمع‌بندی
اختلال روان‌پریشی گذرا یک وضعیت موقت ولی جدی است که نیاز به تشخیص سریع و مداخله دارد. با درمان مناسب، بیشتر بیماران در مدت کوتاهی بهبود می‌یابند و می‌توانند به زندگی عادی برگردند