اختلال شخصیت وابسته (DPD)
اختلال شخصیت وابسته (DPD)
🔹 تعریف ساده و عمومی
اختلال شخصیت وابسته نوعی اختلال شخصیتی است که با نیاز شدید و مداوم به مراقبت شدن از سوی دیگران مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً وابستگی افراطی به دیگران دارند و برای گرفتن تصمیمات مهم یا حتی کوچک، به تأیید و حمایت دیگران متکی هستند. ترس از ترک شدن و ناتوانی در عمل به تنهایی، از ویژگی‌های بارز این اختلال است.
🔹 ملاک‌های تشخیصی طبق DSM-5
برای تشخیص DPD، باید الگوی فراگیر و مفرط نیاز به مراقبت وجود داشته باشد که منجر به رفتار وابسته و ترس از جدایی شود و از اوایل بزرگسالی در زمینه‌های مختلف دیده شود. حداقل پنج مورد از موارد زیر لازم است:
- ناتوانی در تصمیم‌گیری روزمره بدون مشورت و تأیید دیگران
- نیاز به واگذاری مسئولیت‌های مهم به دیگران
- دشواری در ابراز مخالفت به دلیل ترس از دست دادن حمایت یا تأیید
- ناتوانی در شروع یا انجام پروژه‌ها به تنهایی
- تمایل به انجام کارهایی ناخوشایند برای جلب حمایت دیگران
- احساس ناتوانی یا بی‌کمکی هنگام تنهایی
- جستجوی فوری رابطه جدید به عنوان منبع حمایت، پس از پایان یک رابطه
- اشتغال ذهنی مفرط با ترس از ترک شدن یا بی‌یاور ماندن
🔹 علائم شایع
- وابستگی عاطفی و تصمیم‌گیری مداوم با مشورت دیگران
- ترس از تنهایی یا طرد شدن
- نیاز به تأیید دائمی از اطرافیان
- اجتناب از مسئولیت‌های فردی
- اعتمادبه‌نفس پایین و احساس ناتوانی
🔹 علل و عوامل خطر
- ژنتیک: پیش‌زمینه ارثی ویژگی‌های شخصیتی خاص
- محیط خانوادگی: تربیت بیش‌حمایتی یا کنترل‌گر
- تجارب کودکی: تجربه طرد یا از دست دادن یکی از والدین
- سبک دلبستگی ناایمن: وابستگی افراطی به مراقبین اولیه
🔹 تأثیر بر زندگی روزمره
این اختلال باعث می‌شود فرد نتواند به طور مستقل زندگی کند یا مسئولیت‌های شخصی و شغلی را بر عهده بگیرد. روابط این افراد معمولاً یک‌طرفه و وابسته است و خطر سوءاستفاده عاطفی یا حتی مالی از آن‌ها بالاست.
🔹 توصیه‌هایی برای اطرافیان
- استقلال فرد را تشویق کنید و به او فرصت تصمیم‌گیری بدهید
- از تقویت وابستگی افراطی پرهیز کنید
- مرزهای سالم در رابطه ایجاد کنید
- او را به شرکت در جلسات درمانی ترغیب کنید
🔹 جمع‌بندی
اختلال شخصیت وابسته می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهد و او را در معرض روابط ناسالم قرار دهد. اما با درمان روان‌شناختی هدفمند و حمایت مناسب، فرد می‌تواند اعتمادبه‌نفس و توانایی‌های مستقل خود را بازیابی کرده و روابط سالم‌تری برقرار کند.