اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
🔹 تعریف ساده و عمومی
اختلال اضطراب فراگیر یا GAD یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی است که با نگرانی‌های مزمن، شدید و اغلب غیرمنطقی نسبت به مسائل روزمره زندگی مشخص می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، حتی در نبود دلایل منطقی، همیشه احساس نگرانی و استرس دارند. این نگرانی‌ها مداوم، غیرقابل کنترل و غالباً فراگیر هستند و معمولاً درباره کار، سلامتی، امور مالی، خانواده، آینده یا حتی مسائل پیش‌پاافتاده بروز می‌کنند.
افراد دچار GAD معمولاً اذعان دارند که نگرانی‌شان بیش از حد و بی‌مورد است، اما نمی‌توانند جلوی آن را بگیرند، و این مسأله بر کیفیت زندگی، روابط و عملکرد روزمره‌شان تأثیر منفی می‌گذارد.
🔹 ملاک‌های تشخیص بر اساس DSM-5
طبق DSM-5 برای تشخیص این اختلال، موارد زیر باید وجود داشته باشند:
1. اضطراب و نگرانی مفرط (انتظار فاجعه) درباره چند رویداد یا فعالیت مختلف که در اکثر روزها به مدت حداقل ۶ ماه وجود داشته باشد.
2. فرد به‌سختی می‌تواند نگرانی را کنترل کند.
3. اضطراب و نگرانی با سه (یا بیشتر) از علائم زیر همراه است (در کودکان فقط یکی کافی است):
– بی‌قراری یا احساس در لبه بودن
– خستگی زودرس
– دشواری در تمرکز یا خالی شدن ذهن
– تحریک‌پذیری
– تنش عضلانی
– اختلال در خواب (مشکل در خواب رفتن، بیدار شدن مکرر یا خواب بی‌کیفیت)
4. اضطراب و نگرانی موجب اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه‌های مهم زندگی می‌شود.
5. این اختلال ناشی از مواد مخدر، دارو یا شرایط پزشکی دیگر نیست.
6. نمی‌توان آن را با اختلال روانی دیگری بهتر توضیح داد (مثل اختلال پانیک، PTSD یا OCD).
🔹 علائم قابل توجه برای عموم
بیشتر افراد مبتلا به GAD از نگرانی مفرط در مورد امور روزمره شکایت دارند. برای مثال ممکن است دائماً نگران سلامت عزیزان، آینده شغلی، یا جزئیات روزمره مانند زمان رسیدن به محل کار باشند. علائمی مثل تپش قلب، گرفتگی عضلات، ناراحتی معده، تعریق، بی‌قراری ذهنی و مشکلات خواب در این افراد شایع است. همچنین اغلب تمرکز خود را از دست می‌دهند و حتی ممکن است دچار سردردهای تنشی یا مشکلات گوارشی شوند.
🔹 علل و عوامل زمینه‌ساز
GAD ممکن است به دلایل مختلفی از جمله:
– عوامل ژنتیکی (سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی)
– عدم تعادل شیمیایی مغز (به‌ویژه سروتونین و نوراپی‌نفرین)
– شخصیت‌های مستعد اضطراب
– تجربیات آسیب‌زا در کودکی (مثل طرد شدن، تنبیه یا والدین مضطرب)
– سبک فرزندپروری کنترل‌گر یا انتقادی شکل بگیرد.
🔹 پیامدهای اختلال
اگر این اختلال درمان نشود، می‌تواند باعث بروز اختلالات دیگر مانند افسردگی، اختلالات خواب، مشکلات گوارشی، اعتیاد به مواد یا الکل، و انزوای اجتماعی شود. همچنین در عملکرد شغلی و روابط بین‌فردی فرد نیز اختلال ایجاد می‌کند.
🔹 توصیه‌هایی برای اطرافیان
– اضطراب فرد را بی‌اهمیت جلوه ندهید.
– به‌جای سرزنش یا نصیحت، شنونده فعال باشید.
– فرد را برای مراجعه به مشاور تشویق کنید.
– از او حمایت عملی کنید، مثلاً همراهی در رفتن به جلسات درمان.
🔹 جمع‌بندی
اختلال اضطراب فراگیر یکی از اختلالات رایج ولی اغلب نادیده گرفته شده است. با آگاهی، حمایت و مراجعه به متخصص، افراد می‌توانند کنترل اضطراب خود را به‌دست آورند و زندگی سالم‌تری داشته باشند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان نشانه‌های بالا را دارید، مراجعه به روان‌درمانگر گام مهمی برای بهبود خواهد بود.