اختلال شخصیت پارانوئید (Paranoid Personality Disorder – PPD)

اختلال شخصیت پارانوئید (Paranoid Personality Disorder – PPD)

🔹 تعریف ساده و عمومی

اختلال شخصیت پارانوئید یکی از اختلالات شخصیت گروه A است که با الگوی پایدار بی‌اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب انگیزه‌ها و رفتارهای دیگران را بدخواهانه و تهدیدآمیز تفسیر می‌کنند، حتی زمانی که شواهدی برای این باور وجود ندارد. این بی‌اعتمادی مداوم می‌تواند روابط بین‌فردی، کاری و خانوادگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

🔹 ملاک‌های تشخیصی طبق DSM-5

برای تشخیص PPD، باید الگوی فراگیر بی‌اعتمادی و سوءظن که از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلف وجود دارد، شامل حداقل چهار مورد از موارد زیر باشد:
1. گمان می‌کند دیگران قصد فریب یا آسیب رساندن به او را دارند.
2. بدون دلیل کافی، وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و همکاران را زیر سؤال می‌برد.
3. تمایلی به اعتماد به دیگران ندارد، چون می‌ترسد اطلاعات شخصی‌اش علیه او استفاده شود.
4. در گفته‌های بی‌ضرر یا رویدادهای معمول، معنای تحقیرآمیز یا تهدیدآمیز می‌بیند.
5. کینه‌جو است و توهین یا آسیب‌های گذشته را نمی‌بخشد.
6. حملات به شخصیت یا شهرت خود را احساس می‌کند و سریع واکنش تدافعی یا خشم نشان می‌دهد.
7. به همسر یا شریک عاطفی‌اش به طور بی‌دلیل سوءظن دارد.

🔹 علائم شایع

– بی‌اعتمادی مداوم به دیگران
– حساسیت بیش از حد به انتقاد یا سرزنش
– تمایل به تفسیر منفی رویدادها
– حالت تدافعی یا پرخاشگرانه در روابط
– تمایل به انزوا و محدود کردن روابط اجتماعی

🔹 علل و عوامل خطر

1. **ژنتیک:** احتمال نقش وراثت و سابقه خانوادگی اختلالات روانی.
   2. **تجارب کودکی:** تجربه بی‌اعتمادی، غفلت یا بدرفتاری.
   3. **محیط اجتماعی:** زندگی در محیط‌های پرخطر یا خصمانه.
   4. **ویژگی‌های شخصیتی:** حساسیت بالا به تهدید و آسیب.

🔹 تأثیر بر زندگی روزمره

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید معمولاً روابط محدودی دارند، چون به سختی به دیگران اعتماد می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود نتوانند روابط کاری یا عاطفی پایدار برقرار کنند و ممکن است به دلیل رفتار تدافعی یا خصمانه، در محل کار یا اجتماع دچار تعارض شوند.

🔹 توصیه‌هایی برای اطرافیان

– صبور باشید و تلاش کنید اعتماد فرد را به تدریج جلب کنید.
– از بحث یا مقابله مستقیم در مورد باورهای پارانوئید خودداری کنید.
– رفتار قابل پیش‌بینی و شفاف داشته باشید.
– او را به درمان تخصصی تشویق کنید.

🔹 جمع‌بندی

اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند باعث انزوای اجتماعی و مشکلات شغلی و خانوادگی شود، اما با روان‌درمانی مداوم و حمایت محیطی، افراد مبتلا می‌توانند الگوهای فکری سالم‌تری را جایگزین کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.