اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder)
اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder)
🔹 تعریف ساده و عمومی
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD نوعی اختلال روانی است که پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد بسیار استرس‌زا یا آسیب‌زا ایجاد می‌شود. این رویداد می‌تواند شامل جنگ، بلایای طبیعی، تصادف شدید، حمله جسمی یا جنسی، یا هر موقعیت تهدیدکننده زندگی باشد.
افراد مبتلا اغلب خاطرات مزاحم و ناخواسته از حادثه را تجربه می‌کنند، از یادآوری آن اجتناب می‌کنند و دچار اضطراب یا واکنش‌های شدید فیزیولوژیک می‌شوند.
🔹 ملاک‌های تشخیصی طبق DSM-5
برای تشخیص PTSD باید:
- قرار گرفتن در معرض یک رویداد آسیب‌زا به یکی از شکل‌های زیر:
- تجربه مستقیم حادثه
- مشاهده حادثه برای دیگران
- اطلاع یافتن از وقوع حادثه تهدیدکننده جان برای یکی از نزدیکان
- مواجهه مکرر با جزئیات دلخراش حادثه (مثل امدادگران)
- وجود حداقل یک علامت نفوذی (Intrusion):
- خاطرات مزاحم و مکرر
- کابوس‌ها
- فلاش‌بک (احساس دوباره حضور در حادثه)
- واکنش شدید به محرک‌های یادآور
- اجتناب از محرک‌ها مرتبط با حادثه (افکار، احساسات یا مکان‌ها).
- تغییرات منفی در افکار و خلق:
- احساس گناه یا شرم
- بدبینی یا افکار منفی درباره خود یا جهان
- کاهش علاقه به فعالیت‌های مهم
- احساس جدا افتادن از دیگران
- تغییرات در برانگیختگی و واکنش‌پذیری:
- تحریک‌پذیری یا پرخاشگری
- واکنش وحشت‌زده به صدا یا حرکت ناگهانی
- مشکل در تمرکز یا خواب
- مدت علائم: بیش از یک ماه
- علائم باعث اختلال قابل توجه در عملکرد فردی یا اجتماعی شود و ناشی از مواد یا بیماری جسمی نباشد.
🔹 انواع PTSD
- حاد: علائم کمتر از سه ماه ادامه دارد.
- مزمن: علائم بیش از سه ماه ادامه دارد.
- با شروع تأخیری: علائم شش ماه یا بیشتر بعد از حادثه شروع می‌شوند.
🔹 علائم شایع
- اضطراب شدید و حملات وحشت‌زدگی
- خواب آشفته و کابوس‌های مکرر
- تحریک‌پذیری و خشم ناگهانی
- بی‌حسی عاطفی
- پرهیز از مکان‌ها، اشخاص یا موقعیت‌های یادآور حادثه
🔹 علل و عوامل خطر
- شدت و مدت رویداد آسیب‌زا
- سابقه قبلی اختلالات روانی
- نبود حمایت اجتماعی کافی
- آسیب‌های دوران کودکی
- جنسیت (شیوع در زنان کمی بیشتر است)
🔹 تأثیر بر زندگی روزمره
PTSD می‌تواند باعث افت عملکرد شغلی، مشکلات روابط خانوادگی، انزوای اجتماعی و حتی بروز مشکلات جسمی مانند فشار خون بالا شود.
در صورت عدم درمان، ممکن است فرد به مصرف مواد یا افسردگی دچار شود.
🔹 توصیه‌هایی برای اطرافیان
- به احساسات فرد گوش دهید بدون قضاوت یا فشار برای صحبت.
- صبور باشید و روند بهبودی را درک کنید.
- فرد را به دریافت کمک تخصصی تشویق کنید.
- محیطی امن و آرام فراهم کنید.
🔹 جمع‌بندی
اختلال استرس پس از سانحه واکنشی جدی به رویدادهای آسیب‌زا است، اما با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، بسیاری از بیماران می‌توانند بهبود قابل توجهی پیدا کنند و به زندگی عادی بازگردند